Zapraszamy do obejrzenia kilku filmów w PJM, które składały się na miganą ścieżkę zwiedzania po archiwalnej wystawie Hiroshige. Podróż w głąb drzeworytu. Przestrzeń była inspirowana twórczością Utagawy Hiroshigego, jednego z mistrzów japońskiego drzeworytu ukiyo-e. Ścieżka zwiedzania pozwalała udać się w edukacyjną podróż przez epokę, w której żył artysta. 


Utagawa Hiroshige żył w latach 1797–1858. Mieszkał w Edo – obecnym Tokio. Artysta należy do grona najbardziej znanych japońskich mistrzów ukiyo-e, czyli obrazów przemijającego świata. Pochodził z rodziny samurajów, ale wybrał inną drogę rozwoju. Uczył się w szkole Utagawa u Toyohira, mistrza drzeworytu. Początkowo tworzył wizerunki pięknych kobiet, aktorów i sceny teatralne. W latach 30. XIX wieku podjął temat natury. Popularność przyniosły mu przedstawienia krajobrazu. Tworzył serie ukazujące widoki Edo, słynne miejsca Japonii, trakty łączące Edo z Kioto. Jedną z najbardziej znanych serii prac jest Sto słynnych widoków Edo. Cykl ukazuje ówczesne święta i uroczystości, witryny sklepów, modę. Hiroshige zostawił po sobie około 5800 dzieł, głównie drzeworytów barwnych. Jego twórczość miała duży wpływ na sztukę europejską XIX i XX wieku.




Dzieła Hiroshigego pozwalają przenieść się w wyobraźni do Edo, czyli dzisiejszego Tokio. Za życia artysty miasto rozwijało się pod względem politycznym i gospodarczym. Cztery główne klasy stanowili: samurajowie, rolnicy, rzemieślnicy i kupcy. Każda klasa wnosiła swój wkład w funkcjonowanie i rozwój miasta. Samurajowie byli elitą, żyli według surowego kodeksu bushidō. Rolnicy byli traktowani z szacunkiem za swój wkład w produkcję żywności, ale płacili wysokie podatki. Z kolei rzemieślnicy i kupcy, mimo dosyć niskiej pozycji społecznej, mieli znaczący wpływ na życie miasta. Tworzyli dzielnice handlowe, oferowali różnorodne usługi i towary.




We współczesnej Japonii istnieją dwie główne religie. Shintō – „droga bóstw” – opiera się na szacunku dla natury. Zakłada obecność kami, czyli bóstw, w elementach przyrody takich jak góry, rzeki, drzewa i kamienie. W przeciwieństwie do shintō buddyzm nie narodził się w Japonii – przybył do niej w VI wieku z Indii. Wprowadził nową perspektywę duchową skupioną na oświeceniu. Obie te religie przeplatają się płynnie w japońskiej codzienności. Na przykład shintō jest kojarzone z uroczystościami ślubnymi i z urodzeniem dziecka, a buddyzm z obrzędami dotyczącymi pogrzebu.




Jednym z elementów japońskiej kultury są matsuri, czyli święta i festiwale. Japończycy chętnie świętują zmiany pór roku, czczenie lokalnych bóstw oraz ważne wydarzenia historyczne. W zależności od okazji planowane są różne procesje, tańce, muzyka i jedzenie. Przykładem takich obchodów są pikniki organizowane w Japonii podczas hanami – zwyczaju podziwiania kwitnących drzew wiśni. Innym przykładem jest święto Tanabata. W tym dniu Japończycy wypisują swoje życzenia na małych karteczkach, które wieszają później na gałązkach bambusa.




Kluczową rolę w tworzeniu drzeworytu odgrywa artysta. Czarnym tuszem robi on rysunek, który później zostaje przeniesiony przez drzeworytnika na drewniane bloki. Artysta jest odpowiedzialny za ogólny projekt, w tym za wybór kolorów, jakie pojawią się na odbitkach. Powinien posiadać wiedzę na temat technik drukarskich, aby jego dzieło mogło być wiernie odwzorowane na drzeworycie.




Drzeworytnik przenosi projekt artysty na deski. Każdy kolor, który ma się znaleźć na grafice, wymaga użycia osobnej drewnianej matrycy. Naniesienie oryginalnego rysunku na drewniane bloki wymaga dużego wyczucia i technicznej biegłości.




Drukarz odpowiada za końcowy wygląd i jakość drzeworytu. Kładzie farby na przygotowane przez drzeworytnika drewniane bloki. Następnie przenosi obraz na papier. Musi zadbać o to, by kolejne warstwy farby nałożone z różnych matryc idealnie do siebie pasowały. Każdy kolor jest drukowany osobno.