Werk jest zapisem sytuacji filmowej i dokumentacją procesu powstawania filmu. Renata Pajchel, pracując na planie filmów Andrzeja Wajdy, uwieczniała to, co działo się poza okiem kamery. Dokumentowała pracę reżysera i ekipy filmowej. Werki, mylone czasem z fotosami, różnią się od nich przede wszystkim sposobem ujęcia rzeczywistości, nie dążą do odzwierciedlania filmowego kadru czy naśladowania ustawienia kamery, pokazują natomiast kulisy realizacji i przygotowanie do określonych ujęć. To rodzaj fotografii, który dziś często rozumie się pod pojęciem behind the scenes lub making of.

Na ekspozycji prezentujemy 51 zdjęć autorstwa Renaty Pajchel przedstawiających reżysera podczas pracy przy realizacji filmów. Na fotografiach artystki Andrzej Wajda staje się głównym bohaterem narracji, a na pierwszy plan wysuwają się jego gesty, pozy i mimika. Niektóre z fotografii, te nieco bardziej intymne, ukazują moment dogłębnego skupienia i zaangażowania, są też takie, które świadczą o poczuciu humoru obydwojga artystów. Werki autorstwa Renaty Pajchel odsłaniają pełen wachlarz emocji Wajdy i pozwalają zrozumieć sposób, w jaki pracował. Poetyka większości kadrów zbudowana jest z dwóch współistniejących komponentów: repertuaru gestów reżysera i – nawiązując do koncepcji Henriego Cartiera-Bressona – „decydujących momentów”. Renata Pajchel z wrażliwością i precyzją potrafiła uchwycić sytuacje jednorazowe, których nie dałoby się, pozostając przy filmowej terminologii, zdublować. W ten sposób fotografie Pajchel stają się domknięciem kreacji reżyserskiej i epilogiem każdego z dzieł mistrza, przy których pracowała.

Pierwsza odsłona wystawy miała miejsce w 2019 roku w Galerii Fotografii Łódzkiego Towarzystwa Fotograficznego. Wybór zdjęć, z wyjątkiem jednej fotografii, został dokonany przez samą artystkę. Ekspozycja prezentowana w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha jest kolejną odsłoną projektu, przygotowaną tym razem z inicjatywy Krystyny Zachwatowicz-Wajdy. Dzień otwarcia wystawy został wybrany nieprzypadkowo na 6 marca 2023 roku – w 97. rocznicę urodzin Andrzeja Wajdy.

Renata Pajchel (1942–2020) ukończyła Wydział Operatorski Szkoły Filmowej w Łodzi. Pracowała na planie filmów między innymi: Krzysztofa Zanussiego, Andrzeja Żuławskiego, Janusza Morgensterna, Agnieszki Holland, Witolda Adamka. Przez niemal 30 lat współpracowała z Andrzejem Wajdą, a Wszystko na sprzedaż z 1968 roku było pierwszym filmem z jego dorobku, który objęła swoim reporterskim okiem. Potem wykonywała fotosy i werki na planach: Polowania na muchy, Krajobrazu po bitwie, Brzeziny Wesela, Ziemi obiecanej, Smugi cienia, Człowieka z marmuru, Bez znieczulenia, Nocy listopadowej, Panien z Wilka, Dyrygenta, Człowieka z żelaza, Dantona, Kroniki wypadków miłosnych, Biesów, Korczaka, Pierścionka z orłem w koronie. Dzięki Renacie Pajchel doceniono zawód fotosisty, nadając mu artystyczną rangę.